Đồng chí Võ Văn Hoan - Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh phát biểu chỉ đạo tại diễn đàn. Ông Hoan nhận định, phát triển kinh tế bền vững đang là mô hình mà nhiều quốc gia trên thế giới đang hướng đến và Việt Nam nói chung, thành phố Hồ Chí Minh nói riêng vẫn cũng không nằm ngoài xu thế này. Ông Hoan thông tin tới hội nghị, mới đây, Thành phố Hồ Chí Minh cũng vừa ban hành Kế hoạch hành động Tăng trưởng xanh Giai đoạn 2024 – 2030 nhằm thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, hướng đến phát triển bền vững trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2021 – 2030. Theo đó, thành phố xác định 14 nhóm nhiệm vụ chính nhấn mạnh đến yếu tố “xanh” trong phát triển, nổi bật trong đó là nhấn mạnh tầm quan trọng của các dự án năng lượng tái tạo. Như vậy, Thành phố đã Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2024 – 2030, đã có cơ chế chính sách đặc thù từ Nghị quyết 98/2023/QH15 - đều là những hành lang cần thiết cho sự thúc đẩy phát triển các dự án xanh tại thành phố. Tuy nhiên, bản thân thành phố vẫn đau đáu rằng liệu với chính sách tạo điều kiện, việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh tại TP. Hồ Chí Minh có đang thuận lợi không đối với nhà đầu tư. Theo đó, ông Hoan hoan nghênh ý tưởng thực hiện diễn đàn, đây là cơ hội để thành phố đến gần và lắng nghe ý kiến của nhà đầu tư, từ đó, có sự cải cách trong môi trường đầu tư, kinh doanh tại thành phố.

Diễn đàn được triển khai bao gồm 2 phần chính: (i) Báo cáo phân tích từ các nhà đầu tư và chuyên gia và (ii) Đối thoại Diễn đàn nhằm lắng nghe những vấn đề mà nhà đầu tư và chính quyền thành phố quan tâm trong quá trình triển khai các dự án năng lượng tái tạo trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Mở đầu phần báo cáo, lần lượt các đại diện Trưởng nhóm Công tác: Hiệp hội Doanh nghiệp Châu u tại Việt Nam (EuroCham) - Trưởng nhóm Chuyên môn: Công ty Luật TNHH Kim & Chang Việt Nam đã có báo cáo cung cấp tổng quan tình hình thực hiện các dự án năng lượng tái tạo trong thời gian vừa qua.

Ở góc độ nhà đầu tư, ông Nguyễn Xuân Thắng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (Eurocham Việt Nam), Tổng giám đốc Schaeffler Việt Nam, đại diện Trưởng nhóm công tác Diễn đàn Hỗ trợ Pháp lý Đầu tư - Kỳ II nhận thấy những tín hiệu khả quan và cũng đánh giá cao những nỗ lực của Thành phố trong việc thực hiện hóa những quy định thúc đẩy thu hút đầu tư xanh tại Thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết 98/2023/QH15. Về loại dự án, ông Thắng cho biết, hiện nay, nhà đầu tư dành phần nhiều quan tâm đối với dự án năng lượng mặt trời. Tuy vậy, ông Thắng cũng mở rộng thêm, để tạo dựng sự an tâm cho các bên nhằm triển khai hiệu quả các dự án này, nhà đầu tư kỳ vọng nhiều hơn ở một cơ chế hợp tác hiệu quả giữa nhà đầu tư tư nhân và cơ quan nhà nước. Một trong những khó khăn được chỉ ra liên quan đến sự chậm trễ trong việc ban hành các quy định, hướng dẫn thực hiện các dự án điện mặt trời khi các quy định này vẫn đang trong quá trình soạn thảo. Điều này, một mặt, gây bế tắc cho nhà đầu tư đang vận hành các dự án năng lượng mặt trời sau năm 2020; mặt khác lại tạo ra sự e ngại cho nhà đầu tư muốn triển khai các dự án mới trong thời gian tới. Bên cạnh đó, cách thức để nhà đầu tư tiếp cận với các dự án cũng là vấn đề cần được trao đổi kỹ lưỡng thêm. Ông Thắng có dẫn ra một số mô hình quốc tế thành công như tại một số quốc gia trên thế giới, ví dụ: Singapore, Ấn Độ,...để minh chứng và đề xuất Việt Nam cần cân nhắc áp dụng các mô hình này.

Tiếp nối phần trình bày của đại diện Trưởng nhóm Công tác, LS. Nguyễn Đức Minh - Luật sư cấp cao Công ty Luật TNHH Kim&Chang (Việt Nam), đại diện Trưởng nhóm chuyên môn Diễn đàn Hỗ trợ Pháp lý Đầu tư - Kỳ II đã trình bày báo cáo về thực trạng vận dụng quy định pháp luật trong đầu tư dự án năng lượng tái tạo tại TP. Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua​. Phân tích các quy định hiện hành, luật sư Minh chỉ ra những mặt hạn chế trong khung khổ pháp lý, trong đó nối bật có thể kể đến đến sự cần thiết của một luật riêng điều chỉnh lĩnh vực năng lượng tái tạo. Theo ông Minh, hiện nay, một dự án trong lĩnh vực này sẽ chịu sự điều chỉnh của nhiều quy định, phân tán tại nhiều luật khác nhau. Điều này vô hình trung gây nên sự khó khăn cho doanh nghiệp khi triển khai đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh, khung khổ pháp luật tại Việt Nam còn nhiều điểm chồng chéo và chưa theo kịp thực tiễn. Một điểm khác được ông Minh chỉ ra liên quan đến mẫu hợp đồng mua bán điện (PPA). Hiện nay, các hợp đồng mua bán điện đều phải sử dụng theo mẫu và rất hạn chế sự thỏa thuận của các bên. Như vậy, trường hợp quyền lợi của các bên không ở vị trí cân bằng hoàn toàn có khả năng xảy ra; đáng lo ngại hơn, nhiều bên cho vay quốc tế còn từ chối cấp vốn do mẫu PPA không đạt tiêu chuẩn. Như vậy, thành phố Hồ Chí Minh, với trợ lực từ Nghị quyết 98 cần có những bước đi quyết liệt hơn, mạnh dạn hơn nhằm tận dụng những lợi thế từ cơ chế đặc thù. Theo đó, ông Minh đề xuất, thành phố cần sớm công bố danh mục dự án năng lượng tái tạo, cũng như có hướng dẫn rõ hơn về thủ tục, quy trình thực hiện dự án, ví dụ trong khâu lựa chọn nhà đầu tư chiến lược; phạm vi hợp tác đầu tư; hay chính sách ưu đãi.

Tại Phiên trù bị Diễn đàn được diễn ra vào ngày 12/09/2024, một số vấn đề đã được bàn luận, sàng lọc và được lựa chọn để bàn luận kỹ lưỡng tại Phiên Toàn thể, cụ thể bao gồm:

(i) Diễn biến và các vấn đề đặt ra trong phát triển dự án năng lượng tái tạo tại Tp. Hồ Chí Minh.

(ii) Quy định liên quan đến các dự án xanh, dự án năng lượng tái tạo tại Nghị quyết 98.

Theo đó, sau khi các trưởng nhóm đưa ra báo cáo tổng quan, Diễn đàn tiếp tục đi sâu vào các vấn đề đã được đặt ra. 

Bà Nguyễn Thị Kim Ngọc - Phó Giám đốc Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh đã cập nhật về diễn biến triển khai dự án năng lượng tái tạo tại TP. Hồ Chí Minh cũng như các vấn đề mà Thành phố đang phải đối mặt khi phát triển các dự án xanh. Bà Ngọc cho biết, là đô thị đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh là nơi tập trung đông dân cư, đồng nghĩa, nhu cầu tiêu thụ năng lượng của thành phố cũng rất lớn. Tuy vậy, với đặc thù về vị trí địa lý, Thành phố không có thế mạnh để phát triển nhiều loại hình năng lượng đang được sử dụng rộng rãi tại nước ta hiện nay. Nhận biết được điểm hạn chế về quỹ đất cùng tận dụng những nguồn thế mạnh và cơ chế đặc thù Nghị quyết 98, Thành phố định hướng sẽ phát triển năng lượng điện mặt trời mái nhà và năng lượng điện từ chất thải rắn (rác thải) trong tương lai gần. Ngoài ra, Thành phố cũng đồng thời xem xét phát triển nguồn điện gió ngoài khơi trong tương lai khi các điều kiện kinh tế - kỹ thuật cho phép. Để hướng đến tương lai này, chính quyền và nhà đầu tư cần cùng nhau nghiên cứu và giải quyết các vấn đề còn vướng mắc để cùng thực hiện hiệu quả các dự án năng lượng tái tạo tại Thành phố.

Đánh giá về các quy định điều chỉnh hoạt động đầu tư đối với các dự án điện mặt trời trên mái nhà, TS.LS. Lê Nết​, Luật sư Thành viên ​Công ty luật LNT & Thành viên, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho biết, hiện nay, việc thực hiện dự án trong lĩnh vực này chịu sự điều chỉnh của chủ yếu bởi Luật Điện lực và một số nghị định, quyết định khác. Trong đó, chỉ riêng thông tư 18/2020/TT-BCT, sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 01/2023/TT-BCT điều chỉnh cụ thể đối với các dự án điện mặt trời. Được biết rằng, Bộ Công thương đang trong quá trình xây dựng Dự thảo Nghị định mới quy định về cơ chế, chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà, song, nhìn chung các dự án này đều đang gặp vướng mắc do thiếu quy định pháp luật. Cụ thể, hiện nay, điện mặt trời mái nhà được đầu tư mới không có quy định về giá bán cho EVN, pháp luật hiện hành cũng gây hạn chế cho đơn vị phát điện trong việc tìm kiếm đối tác mua điện. Riêng với thành phố Hồ Chí Minh, TS. Lê Nết kiến nghị Thành phố nên đưa ra những hướng dẫn cụ thể trên nền tảng quy định của Nghị quyết 98 để thực hiện hiệu quả các dự án này trong bối cảnh hiện nay. Theo đó, một số quy định tại Nghị quyết nên được làm rõ. Ví dụ như đối với sử dụng mái nhà công cho triển khai điện mặt trời, ông Nết kiến nghị UBND Thành phố tính toán và cho phép trao đổi phần điện dư thừa cho các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công khác hay có cơ chế phối hợp với nhà đầu tư tư nhân thông qua hình thức cho thuê mái nhà các các công trình công.